Czy edukacja dwujęzyczna naszych dzieci jest potrzebna? Jak ją rozpocząć? I gdzie w Białymstoku jest to możliwe? Rozpoczynamy nowy cykl artykułów na temat edukacji dwujęzycznej. Dziś część I – pojęcie dwujęzyczności w aspekcie edukacyjnym.
Termin „dwujęzyczność” opisuje sytuację, w której człowiek jest w stanie posługiwać się dwoma językami – ojczystym i obcym – równie swobodnie w mowie i w piśmie. Często bilingwalizm kojarzony jest z sytuacją rodzinną, gdzie rodzice dziecka są różnej narodowości, toteż dziecko z każdym z nich porozumiewa się w innym języku, przez co poznaje dwa różne języki równolegle. Taki przypadek wiąże się z wieloma korzyściami w przyszłym życiu, ale też oznacza dużą pracę, wytrwałość, poszukiwanie własnego „ja”, zmieszanie i niepewność. Jest to jednak jeden z wielu przypadków dwujęzycznego rozwoju dziecka.
Seria prezentowanych tu artykułów poświęconych dwujęzyczności koncentruje się wyłącznie na aspekcie edukacyjnym, czyli takim, gdzie należałoby wyeliminować trudy adaptacyjne dziecka związane z poruszaniem się w nieznanej kulturze, czy też codziennej niepewności i poszukiwaniem własnej tożsamości. Tutaj mówić będziemy o stanie rzeczy, w którym dziecko zamieszkuje i jest oswojone od urodzenia z tą samą miejscowością, które w stopniu biegłym adekwatnie do swego wieku opanowało język ojczysty i które rozpoczyna edukację w systemie dwujęzycznym na etapie szkoły podstawowej lub wcześniej. Należałoby w tym miejscu podkreślić, że dwujęzyczność w aspekcie edukacyjnym nie jest w żadnym wypadku równoznaczna z nauką dwóch języków. To raczej określenie, które możnaby zastąpić frazą „nauczanie w dwóch językach”. Chodzi o takie posługiwanie się językiem, kiedy język przestaje być celem samym w sobie, a staje się narzędziem służącym do osiągania innych celów. Stwarza to możliwość opanowania języka obcego na poziomie zbliżonym do opanowania języka ojczystego.
Jak to wygląda w praktyce w procesie edukacyjnym? Przyjrzyjmy się edukacji dwujęzycznej na etapie szkoły podstawowej. Każda taka szkoła, zgodnia z Ustawą z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, realizuje odpowiednią podstawę programową. Obejmuje to także obowiązkowe zajęcia z języka obcego w wymiarze, zazwyczaj, 2 godzin w tygodniu od klasy I. Dwujęzyczna szkoła podstawowa dodatkowo zapewnia uczniom poszerzenie liczby godzin języka obcego oraz naucza obowiązkowych przedmiotów edukacyjnych również w języku obcym. Dziecko ma kontakt z danym językiem codziennie, w różnych sytuacjach oraz poznaje różne obszary tematyczne w tym języku, np. przyroda, matematyka czy muzyka.
Edukacja dwujęzyczna może wzbudzać niepokój rodziców, zwłaszcza w przypadku, gdy nie jest ona w naszym kraju tak popularna, z czym wiąże się niewiedza w tym zakresie. Rodzice zastanwiają się często, czy języki nie będą się dziecku mieszać, czy jest już gotowe by uczyć się języka obcego skoro jeszcze nie włada ojczystym zbyt sprawnie. Jednak obserwacje lingwistów pokazują, że nie ma potrzeby do obaw. Dziecko z biegiem czasu porządkuje swoją wiedzą, mimo że z początku może mu się zdarzać łączenie dwóch języków: obcego z ojczystym. Nie ma też ograniczenia wiekowego, które wyznaczałoby od jakiego wieku można rozpocząć naukę drugiego języka. Faktycznie – im wcześniej, tym lepiej. Jednak nawet w przypadku gdy dziecko nie uczestniczy w zajęciach językowych na etapie przedszkola, wciąż ma jeszcze szansę bezstresowego przyswojenia języka obcego w szkole podstawowej w systemie edukacji dwujęycznej. W swym artykule dla portalu „Education World” Sharon Cromwell podaje, że równoczesna nauka dwóch języków nie koliduje ze sobą, a wręcz przeciwnie. Dobra znajomość języka ojczystego znacznie wpływa na przyswojenie języka obcego w zadowalającym stopniu. Z kolei metody stosowane w edukacji dwujęzycznej przypominają metody nauczania języka ojczystego i obejmują m. in.: metodę immersji, polegającą na „zanurzaniu” ucznia w języku obcym, stosując go przez cały czas prowadząc lekcje, czy też metodę tłumaczniową edukacji dwujęzycznej, polegającą na prezentowaniu uczniowi poleceń zarówno w języku ojczystym jak i obcym – uczniowie stopniowo przechodzą od stanu swobodnego posługiwania się językiem ojczystym do stanu swobodnego posługiwania się językiem obcym. (http://www.educationworld.com/a_curr/curr047.shtml aktualne na dzień 03.08.2013 r.)
Podsumowując, edukacja dwujęzyczna jest równoznaczna z systematycznym wystawianiem młodego ucznia na osłuchiwanie się, reagowanie i produkowanie wypowiedzi w języku obcym. Stwarza dziecku możliwość poznania języka obcego nie tylko o tematyce ogólnej, ale też specjalistycznej, dzięki nauczaniu konkretnych przedmiotów w danym języku. Umożliwa mu jednocześnie opanowanie języka obcego na poziomie biegłości zbliżonym do opanowania przez niego języka ojczystego. Warto zatem rozważyć dwujęzyczną ścieżkę edukacyjną, wybierając dziecku przedszkole, czy szkołę podstawową.
Autor: Małgorzata Niczyporuk
Prywatna Szkoła Podstawowa „Akademia Językowa”
ul. Mickiewicza 49, 15-213 Białystok
e-mail: psp_akademiajezykowa@wp.pl
